C/C++ dillerinde "<<" ve ">>" operatörleri aslında işlemcinin sola ve sağa öteleme komutlarına karşılık gelmektedir. Öteleme işlemleri Intel işlemcilerinde SAL, SAR, SHL ve SHR makine komutları ile yapılmaktadır.
- SAL (Shift Arithmetic Left) ve SAR (Shift Arithmetic Right) komutlarına aritmetik öteleme komutları
- SHL (Shift Logical Left), SHR (Shift Logical Right) komutlarına da mantıksal öteleme komutları denilmektedir.
SAL ve SHL komutları arasında farklılık yoktur. SAR ile SHR komutları arasında ise küçük bir farklılık vardır. Diğer yüksek seviyeli dillerden de bilindiği gibi sola bir kez ötelemede bütün bitler bir sola kaydırılır ve sağdan sıfır ile besleme yapılır. Sağa bir kez ötelemede ise bütün bitler bir sağa kaydırılır ancak en soldan 0 ile mi 1 ile mi besleme yapılacağı SAR ve SHR komutlarında değişmektedir. SAR komutunda besleme işaret bitiyle, SHR komutunda ise her zaman 0 ile yapılmaktadır. SAL ve SHL komutları arasında bunun dışında hiçbir fark yoktur. Mantıksal bütünlük oluşturmak için sanki iki farklı komut varmış gibi isimlendirme yapılmıştır. (Yani aslında SAL ve SHL iki ayrı makine komutu değil aynı komutun iki farklı ismidir.) 1' den fazla kez ötelemede aynı işlemler birden fazla yapılmaktadır. Öteleme komutlarında ötelenecek operand yazmaç ya da bellek olabilir. Bir kez öteleme için 2 byte’lık bir komut versiyonu (opcode) bulundurulmuştur. Birden fazla öteleme yapılmak isteniyorsa öteleme sayısı ya sabit olarak verilmek zorundadır ya da CL yazmacına yerleştirilmek zorundadır. Öteleme miktarının sabit olarak verilmesi durumunda ise komut uzunluğu 3 byte olur. Eğer komut uzunluğu CL yazmacına yerleştirilirse bu durumda komut uzunluğu yine 2 byte’tır. Örneğin bazı geçerli öteleme komutları şöyle olabilir:
sal eax, 1 ; komut uzunluğu 2 byteAşağıdaki komutlar ise geçersizdir:
shl dword [ebx], 5 ; komut uzunluğu 3 byte
sar byte [ebx + ecx], cl ; komut uzunluğu 2 byte
sal eax, bl ; geçersiz!
sal ebx, ecx ; geçersiz!
Komutların bayrakları etkilemesi şöyle olmaktadır: Her zaman kaybedilen bit CF bayrağına yerleştirilir. Yani örneğin biz sola bir kez öteleme yaptığımızda en soldaki bit CF bayrağına yerleşecektir. Sağa bir kez öteleme yaptığımızda da en sağdaki bir CF bayrağına yerleşir. Birden fazla öteleme yapıldığında son ötelemede kaybedilen bit CF’de kalır. SHL ve SHR komutlarında öteleme sayısı ötelenmek istenen değerin bit uzunluğunun bir eksiğini aşıyorsa bu durumda CF bayrağı tanımsız durumdadır. OF bayrağı yalnızca 1 kez ötelemede etkili olur. Birden fazla kez ötelemede OF de tanımsız durumdadır. Bir kez ötelemede OF bayrağı bize sayıda işaretli taşma olup olmadığını bildirmektedir. Ayrıca SF, ZF ve PF bayrakları normal biçimde işlemden etkilenirler. Sıfır kere öteleme geçerlidir. Ancak bu durumda işlemden bayraklar etkilenmez.
Sola öteleme bilindiği gibi iki ile çarpma anlamına, sağa öteleme ise iki ile bölme anlamına gelmektedir. İşaretli sayıların sağa ötelenmesi için SAR komutu işaretsiz sayıların sağa ötelenmesi için SHR komutu kullanılmaktadır. İşaretli ya da işaretsiz sola öteleme için aslında yukarıda da belirtildiği gibi tek bir komut vardır. Bu komuta SAL ve SHL isimleri verilmiştir.
Mantıksal sağa ötelemede en soldan beslemenin 0 ile artimetik sağa ötelemede ise 1 ile yapıldığını anımsayınız. Örneğin AL yazmacında aşağıdaki değerin bulunduğunu düşünelim:
AL: 1011 0111
Şimdi AL yazmacındaki değeri SAR AL, 1 ile aritmetik olarak bir kez sağa öteleyelim. AL’deki değer şu hale gelecektir.
AL: 1101 1011
Oysa AL’ye SHR AL, 1 komutuyla mantıksal sağa öteleme uygulasaydık AL’deki değer şu hale gelecekti:
AL: 0101 1011
Bildiğiniz gibi sağa öteleme sayıyı tamsayısal olarak (yani nokta oluşmayacak biçimde) ikiye bölme anlamına gelir. Fakat aritmetik sağa ötelemede eğer ötelenecek değer negatifse sonuç azalacak biçimde (yani eksi sonsuza doğru) tamsayı olarak elde edileceğine dikkat ediniz. Yani örneğin biz -3 değerini bir kez sağa aritmetik ötelemek isteyelim:
1111 1101 -3
Sağa bir kez artimektik ötelendiğinde sayının -2 olduğuna dikkat ediniz:
1111 1110 -2
Örnek çalışmalar;
